Hallo, mijn naam is Preben Slotboom en ik doe de stem van Jan van Riebeeck.

(Kort muziek intro.)

Voice-over: De man die in 1619 waarschijnlijk in dit huis met die prachtige trapgevel werd geboren, is Jan van Riebeeck. Hij werd onder andere bekend en gevierd als de stichter van de Kaapkolonie in Zuidelijk Afrika. Nu ruim vierhonderd jaar later kijken we daar met een andere blik naar.

Jan: Kijk, ik had dat akkefietje met de V.O.C. Ik had wat privéhandeltjes opgezet, ik scharrelde bij voor eigen gewin en dat mocht niet van Verenigde Oost-Indische Compagnie. Terwijl ik juist de ambitie had om gouverneur-generaal te worden van Nederlands-Indië. Om de hoogste baas te worden van de rijke koloniën in de Oost.

Eigenlijk net als mijn neef, die ook hier in Culemborg geboren is, Antonie van Diemen.
Maar ja, nu lag ik overhoop met de compagnie. Ook al was Antonie overleden, dankzij die familieband en zijn goede naam kon ik tóch weer voor de V.O.C. aan de slag.

Wat hadden ze bedacht? De Heren Zeventien, de hoogste bestuurders, zeg maar, wilden halverwege de handelsroute naar Indië een verversingspost oprichten. Daar konden schepen dan vers water, groente en fruit inslaan. Om het vertrouwen terug te winnen aanvaardde ik die opdracht. Later hoopte ik dan weer verder op te kunnen klimmen.
Die post kwam op Kaap de Goede Hoop helemaal aan de zuidelijke kant van Afrika.

Voice-over: Er leefden daar al mensen, verschillende volkeren bekend onder de naam Khoisan. Zolang die zijn doel dienden, tolereerde Van Riebeeck ze, maar hij wilde de situatie wel volledig naar zíjn hand zetten.

Jan: Ja, er waren daar al mensen. Veel van hen bleven nooit op een plek. Die trokken rond en vertrapten dan mijn akkers. Daar moest ik natuurlijk wat tegen doen.

Voice-over: Van Riebeeck liet tot slaaf gemaakten uit onder andere Angola en Guinea werken aan de opbouw. Want het verversingsstation groeide uit tot een echte kolonie.
De belangen werden steeds groter en groter. En Van Riebeeck trad keihard op.

Jan: Ja, op een bepaald moment is de maat vol. Die werklui probeerden te ontsnappen! Toen heb ik gezegd, sla ze maar in de ketens. En die inheemsen. Je probeert ze beschaving bij te brengen. Ik had een nichtje in huis van een plaatselijk opperhoofd. Krotoa. Ik maakte van haar een beschaafde, christelijke vrouw. Maar dat opperhoofd was alleen maar bezig de boel te saboteren. Dat leidde tot de eerste oorlog in 1659.

Voice-over: De eerste van vele oorlogen met de verschillende volkeren daar.

Jan: Na tien jaar kon ik er eindelijk weg. Mijn hoogste ambitie achterna. Naar Batavia.

Voice-over: Jan van Riebeeck schopte het in de hoofdstad van de oostelijke koloniën tot secretaris van de Hoge Regering van Indië. Maar de hoogste post, gouverneur-generaal, bereikte hij nooit. Wel zette hij met zijn daden een onuitwisbare stempel op de geschiedenis van Zuidelijk Afrika.

(Zeer kort muziek outro.)

±2.45 min.